ЦЯПЕР — гэта калі вызваленні становяцца нашым галоўным прыярытэтам
Маніфест
Час вызвалення – цяпер.
Мы, хто падпісаліся ніжэй, асцерагаемся, што на фоне бягучай сітуацыі ў свеце лёс палітычных зняволеных у Беларусі канчаткова знікне з поля зроку. Між тым катастрафічнае становішча прыблізна 1200 палітычных зняволеных патрабуе неадкладнага ўмяшальніцтва.
Мы вітаем распачаты ў 2024 годзе працэс вызвалення і заклікаем беларускія ўлады працягнуць працэс вызвалення палітзняволеных і пашырыць яго, забяспечыўшы вызваленне ўсіх, хто быў зняволены па палітычных матывах. Мы таксама заклікаем дэмакратычных палітыкаў выкарыстоўваць усе магчымыя інструменты і механізмы, каб судзейнічаць вызваленню, у тым ліку шляхам дыпламатычных ініцыятыў і гуманітарных перамоваў.
Вызваленне палітычных зняволеных – гэта не толькі пытанне справядлівасці, але і праяўленне чалавечнасці. Для вызваленых гэта значыць канец невымоўных пакутаў, вяртанне да родных – а ў некаторых выпадках нават ратаванне ад смерці, якая пагражае ім у зняволенні.
Нельга больш чакаць.
Па стане на сакавік 2025 года ў Беларусі больш за 2600 палітвязняў цалкам адбылі свае тэрміны і былі вызваленыя, у той час як каля 1200 чалавек усё яшчэ застаюцца за кратамі па палітычных матывах — некаторыя з іх ужо пяты год. Найменш сем чалавек памерлі ў зняволенні праз бесчалавечыя ўмовы. Больш за 200 зняволеных належаць да ўразлівых груп, дзесяткі знаходзяцца ў крытычным стане.
Справаздачы праваабарончых арганізацый і жахлівыя сведчанні сотняў былых палітвязняў малююць змрочную карціну: надзвычай цяжкія ўмовы ўтрымання і мэтанакіраваныя рэпрэсіі. Некаторыя вязні ўжо больш за два гады не маюць сувязі з роднымі і адвакатамі; медыцынская дапамога часта не аказваецца нават у экстранных сітуацыях; у дзясятках выпадкаў тэрміны зняволення былі адвольна працягнутыя.
Кожны новы дзень у няволі ўяўляе непасрэдную пагрозу жыццю і здароўю зняволеных.
Вызваленні – магчымыя.
З 2024 года адбыўся шэраг памілаванняў і абменаў зняволенымі – у 2025 годзе гэты працэс працягнуўся. Агулам такім чынам былі вызваленыя больш за 300 палітвязняў да заканчэння іх тэрміну зняволення.
Гэта даказвае: шляхі да вызвалення палітычных зняволеных існуюць!
Мы перакананыя, што вызваленне ўсіх, хто знаходзіцца ў зняволенні па палітычных матывах, магчымае.
Цяпер настаў момант разглядзець і паслядоўна задзейнічаць усе даступныя шляхі, якія спрыяюць іх вызваленню, у тым ліку гуманітарныя перамовы і дыпламатычныя ініцыятывы.
Вызваленні патрабуюць шырокай падтрымкі.
Усе гэтыя гады шматлікія людзі працуюць над тым, каб вызваленне палітычных зняволеных стала рэальнасцю – сярод іх былыя вязні, родныя палітзняволеных, праваабарончыя арганізацыі, актывісты і эксперты. Аднак для далейшага прасоўвання гэтага працэсу неабходная актыўная падтрымка міжнароднай дэмакратычнай супольнасці, медыяў і палітыкаў.
У Беларусі існуе грамадская падтрымка ідэі вызвалення палітычных зняволеных: шматлікія грамадзяне перакананыя ў іх невінаватасці, лічуць неабходным вызваліць іх, асабліва тых, хто знаходзіцца ў самым уразлівым становішчы. Нават сярод прыхільнікаў цяперашняй улады пераважае меркаванне аб магчымасці вызвалення асуджаных па палітычных матывах.
Наш заклік да беларускіх уладаў і дэмакратычных урадаў:
Мы перакананыя, што вызваленне ўсіх палітычных зняволеных не толькі магчымае, але і абсалютна неабходнае. Гэта не толькі гуманітарны абавязак, але і важны крок да пераадолення найглыбейшага крызісу, які працягваецца ў Беларусі.
- Беларускія ўлады – працягнуць і пашырыць працэс вызвалення, спыніць меры дыскрымінацыі палітычных зняволеных у месцах зняволення, у прыватнасці ў адказ на меры па адвакатаванні іх вызвалення, і забяспечыць шырокі доступ міжнародных назіральнікаў да зняволеных. Вызваленне палітзняволеных не павінна ставіцца ў залежнасць ад выканання прыніжальных умоваў, а наадварот павінна суправаджацца аднаўленнем іх правоў. Вызваленне палітзняволеных не павінна суправаджацца працягам рэпрэсій па палітычных матывах.
- Дэмакратычныя ўрады – зрабіць вызваленне палітзняволеных прыярытэтам, узаемадзейнічаць з беларускімі ўладамі па гуманітарных пытаннях, звязаных з іх вызваленнем, і выкарыстоўваць усе магчымыя дыпламатычныя і гуманітарныя меры для дасягнення гэтай мэты.
- Усе бакі – разглядзець усе шляхі для пачатку сапраўднага дыялогу пра вызваленне зняволеных
Час сыходзіць. Кожны дзень, прыведзены ў няволі, пагаршае фізічнае і псіхалагічнае здароўе палітычных зняволеных. Ратаванне жыццяў патрабуе рашучых дзеянняў.
Нашы прынцыпы
- Людзі важней за ўсё
Наш галоўны прыярытэт – ратаванне жыццяў. Палітычныя зняволеныя мусяць вярнуцца дамоў жывымі, а не паміраць у турмах. Іх чакаюць сем’і, іх чакаюць дзеці, іх чакаюць сябры. Кожны дзень чакання – гэта боль і страх за іх лёс. Неадкладныя меры па іх вызваленні павінны стаяць вышэй за кароткатэрміновыя палітычныя мэты. - Не нашкодзіць палітзняволеным
У адвакацыйнай і інфармацыйнай дзейнасці істотна дзейнічаць адказна і пазбягаць крокаў, якія могуць пагоршыць становішча палітычных зняволеных. - Ніякіх саступак без вызвалення
Любыя крокі насустрач беларускім уладам мусяць быць абумоўлены рэальнымі і вымяральнымі зменамі – у першую чаргу, вызваленнем палітычных зняволеных і змягчэннем рэпрэсіўных мераў. Заходнія палітыкі не павінны адмаўляцца ад сваіх рычагоў уплыву без адчувальных гуманітарных крокаў узамен. - Канструктыўны дыялог і доўгатэрміновая стратэгія
Перамовы павінны быць часткай доўгатэрміновай стратэгіі, якая вядзе да рэальных вынікаў. Наўпроставая камунікацыя палітычных і дыпламатычных структур неабходная для стварэння мінімальнага ўзроўню даверу, без якога немагчыма пераадолець беспрэцэдэнтны гуманітарны крызіс у Беларусі. - Неадкладныя, паэтапныя дзеянні для пераадолення гуманітарнага крызісу
Працэс вызвалення палітзняволеных ужо пачаўся, але ён не мусіць спыняцца на разрозненых выпадках памілавання. Неабходна, каб ён стаў прадметам рэальных перамоваў. Геапалітычная сітуацыя, якая хутка змяняецца, ясна паказвае, наколькі тэрмінова патрабуецца актыўнае дзеянне. Настаў час для паслядоўных крокаў, якія прывядуць да вызвалення ўсіх палітычных зняволеных у Беларусі.
Ініцыятары:
- Асацыяцыя сваякоў і колішніх палітвязняў “FreeBelarusPrisoners”
- Фонд 21 мая
- Праваабарончы цэнтр “Вясна”
- Беларускі Дом правоў чалавека імя Барыса Звозскава, Вільня
- Беларускі Хельсінкскі Камітэт
- Беларускі ПЭН
- Human Constanta
- Respect-Protect-Fulfill
- Беларуская асацыяцыя журналістаў
- Прававая ініцыятыва
- Lawtrend
- Офіс па правах людзей з інваліднасцю
- politzek.me
- Лекары за праўду і справядлівасць
- Taskforce Belarus
- Free Belarus Center
- Politvyazynka
Мы падпісалі маніфест онлайн:
- LIBERECO – Partnership for Human Rights
- Народнае Пасольства Беларусі на Кіпры
- Згуртаваньне беларусаў у Нямеччыне RAZAM e.V.
- Моладзевы Наступ КР
- Freedom Women, Варшава
- Моладзевая арганізацыя “LICHTAR”
- Агенцтва еўраатлантычнага супрацоўніцтва
- Ініцыятыва “Вольныя”
- Платформа “Новая Беларусь“
- Экадом
- Медыя-праект “Girls Power Belarus”
- Беларуская Рада Культуры
- Аб’яднанне беларускіх палітвязняў у Літве RE:BELarus
- Каманда Віктара Бабарыкі
- Аб’яднанне Herzbrücke Nordheide
- Беларускі нацыянальны моладзевы савет РАДА
- Фонд antiwarcoalition.art
- ІншыЯ
Вольга Івашына (Журналіст-блёгер, жонка палітвязьня), Польшча · Ірына Ігнацюк, Грэвенбройх, Германія · Ларыса Іўчык, Рым, Італія · Язэфіна Абсалонова, Прага · Лізавета Авеччанка, Ліён · Віталь Алексяёнак (Галоўны дырыжор, Нямецкая Опера на Рэйне), Дзюсельдорф · Святлана Алексіевіч (Лаўрэатка Нобелеўскай прэміі па літаратуры) · Алена Алекінене · Афіна Альбрэхт, Штутгарт · Валянціна Андэрсан, Рыга, Латвія · Валер Арабейка, Брно · Раман Асадоўскі (Архітэктар баз дадзеных), Плэнтэйшн, ЗША · Рыгор Астапеня, Варшава, Польшча · Руфіна Базлова (Артыст), Прага · Аляксандра Байбік, Германія · Алена Бандарэнка, Нямеччына · Кацярына Баравікова, Варшава · Эрні Барбараш (кінарэжысёр), ЗША · Андрэй Барбушы (Самастойны бізнэс), ЗША · Жан Барталомэ, Берлін, Германія · Аксана Батырава, Вільня · Алена Бацоха, ЗША · Улад Башарымаў (настаўнiк) · Наталля Белабехава, Варшава · Аляксей Белакрылаў, Грузія, Тбілісі · Яўгенія Бернштэйн, Сафія, Балгарыя · Эніра Браніцкая (Праваабаронца), Варшава · Вольга Бубіч (фрыланс-пісьменнік), Берлін · Сяргей Будкін (Арт-мэнеджар), Варшава · Дэзірэ Бургер (Настаўніца), Мюнстэр · Фрыдэрыкэ Бэр, Уроцлаў · Стэфан Бікхардт (Дырэктар Евангелічнай акадэміі ў Дрэздэне), Саксонія · Наталля Білавусава, Дуйсбург, Германія · Дагмар Біэлеке, Пірна · Сэлена Валітутта, Фільдэрштат, Германія · Ганна Васілевіч, Вашынгтон, Лінвуд · Дзмітрый Васілевіч, У. А. Лінвуд · Ян Вацэвіч · Уіл Вернан, Лондан · Канстанцін Вофсі, Порт Каквітлам · Вольга Высоцкая (Атэлье Салідарнасці), Барселона · Джэліса Вэбер, Берлін · Джэліса Вэбер, Берлін · Ціна Віншман (Перакладчыца) · Галіна Віткоўская, Польшча · Дорыс Віттэр, Базэль · Дорыс Віттэр, Базэль · Алена Галаўко (Маці і сястра палітзняволеных), Вільня, Літва · Мішэль Гальяна, Францыя · Кірыл Гаршкоў, Светлагорск, Расія · Ванэса Гембрыс, Штутгарт · Ілья Голанд, Бельгія · Дзмітрый Голубеў, Нью-Ёрк · Ірына Грушавая (Ініцыятыва Taskforce Belarus), Берлін · Мікалай Грыб, Варшава · Дагмар Грыгарава, Амрысвіль · Люсія Ванекава Грыгарава, Бэрглен · Ілля Гусараў (Музыка, кампазітар кіно і тэатра), Берлін · Таццяна Гусева (Журналіст), Батумі · Ізабэль Густорф, Вена · Аляксандра Гушча, Польшча · Павел Данейко, Вильнюс · Лізавета Даўгулевіч (БНМС РАДА, Старшыня), Вільня · Голубев Дмитрий, Нью-Ёрк · Таццяна Драздова, Фларыда ЗША · Ала Дуброўская, Форт-Лі · Лісандру Дурастанці, Францыя · Ігар Дыдуэль, Парыж, Францыя · Рудольф Дюбэр (Форум «Дзецям Чарнобыля», мадэратар), Гердорф · Ліна Ебрам (студэнтка мастацтва), Офенбах, Германія · Ганна Ермакова, Ірландыя · Антон Жарэбнаў, Берлін · Андрэй Жукаў (Дызайнер), Вроцлаў · Кацярына Жыліна, Пляж Халандэйл, штат Фларыда · Хайке Забель (Аб’яднанне «Разам у будучыню», старшыня), Хайдэнау · Аляксандр Зялюткін (Аб'яднанне палiтвязняу Вiльнi RE:BELarus, удзельнiк), Вільня, Літва · Сяргей Зікрацкі (Адвакат), Лісабон · Том Зільбэрман, Гамбург · Аляксандр Кавалеўскі (Прадпрымальнік), Варшава · Валерый Кавалеўскі (Агенцтва еўраатлантычнага супрацоўніцтва), Варшава · Дзмітрый Казакевіч (Журналіст) · Яўген Казарцаў (Журналіст), Варшава · Мікіта Казюка, Варшава · Гізэла Каленбах, Лейпцыг · Марыя Калеснікава (Еўрарадыё, рэдактарка), Варшава · Александрына Калеснікава, Нямеччына · Павел Калеснікаў, Германія · Максім Канавал (Сцэнарыст), Варшава · Надзея Кандраценка, Беласток · Марыя Кандуховіч, Варшава · Дзяніс Каргін, Варшава · Марына Каркліна, Латвія · Алег Каробка · Дзмітрый Карповіч, Гданьск · Анастасія Касцюгова, Польшча · Галіна Каткоўская (Аб’яднанне Беларускі Саюз Салідарнасці), Вроцлаў · Эва Квісторп (Еўрапейскі парламент, былы дэпутат Еўрапарламента), Берлін · Бэціна Керл, Санкт-Пёльтэн · Марыя Кленіцкая, Мюнхен, Германія · Антонія Кноп (Настаўніца), Франкфурт, Германія · Аляксандр Кнырович, Варшава · Франц Ё. Конратс, Хоэн-Нойэндорф · Алена Копа, Літва · Елізавета Корчык, Градэц-Кралове · Генадзь Коршунаў, Варшава-Мінск · Іван Краўцоў (Каманда Бабарыкі), Warsaw · Вольга Крыкун, Турцыя · Праф. др Улрых Крэпайн (Універсітэт музыкі і сцэнічнага мастацтва Франкфурта), Франкфурт-на-Майне · Кацярына Кузняцова (“Вясна”, валанцёрка), ЗША · Паліна Кузняцова, Гомель · Святлана Кузьміна, Кіпр · Святлана Кульбакова, Барселона · Вера Кулік, Варшава · Юрый Кулікоў, Вроцлаў · Ілонка Куноў, Гаўтынг, Германія · Віталь Купрацэвіч, Менск · Эмі Купіт, Аўстралія · Дзмітрый Кухцін, Варшава · Тасіла Кінле, Германія · Фрыдэрыке Кінле (Дырыжорка), Штутгарт · Віталіна Лабанава (Студэнтка), Францыя · Ірына Лабанок (Пенсіянерка), Іспанія · Рэгіна Лавор (Культуролаг, музеязнаўца), Польшча · Шпіро Лада, Санкт-Пецярбург, Расія · Уладзіслаў Лапко, Польшча · Тацяна Лапухіна, ЗША · Марыя Левачова, Вільня · Габрыэле Леш, Штутгарт · Андрэй Леўчанка, Брэст · Аляксандр Лойка, Варшава, Польшча · Райк Лорэнц, Лейпцыг · Таццяна Лукаянава, Літва · Надыне Ляйдэг, Германія · Мікалай Ляпешка, Польшча · Павел Ляўкевіч, Філадэльфія · Угіс Лібіетіс (Latvian Public Service Media, журналіст), Латвія · Рэната Лізман-Баўм (Фонд Герхарта і Рэнаты Баўм), Кёльн · Дар'я Лісек, Германія · Таццяна Лісоўская, Вільня · Манфрэд Мак-Бальд, Рэйнхайм · Наталля Максімава (Журналістка), Кёльн, Германія · Ксенія Малюкова (Актывістка), Польшча · Віталь Мартыненка · Ізольдэ Марц, Бёблінген · Юрген Марціян, Берлін · Давід Маршалек, Чэхія · Алег Мацкевіч (Праваабарончы цэнтр "Вясна"), Вільня · Павел Мацукевіч, Варшава · Крысціян Мейерхоф, Кель · Марына Ментусава (Гендарная даследчыца), Варшава · Вальжына Морт, ЗША · Лука Мотыка, Прага · Ясміна Мустафіч, Вена, Аўстрыя · Доктар Брэд Мэйсан, Бафала, Нью-Ёрк · Стэфан Мэле, Вена · Юрый Мяшэчка, Польшча · Мары Мікаэлян · Яўгенія Міронава, Кембрыдж, Масачусэтс, ЗША · Алена Міхальскі, TX Остын, ЗША · Дзіна Міхнавец, Балі · Анатоль Міцэнгендлер, Кламат-Фолс, штат Арэгон · Саая Наказоно, Кіёта, Японія · Аляксей Новік, Вільня, Літва · Аляксей Носаў, Валенсія · Вольга Няхайчык (НДА), Вільнюс · Ана Марыя Оанча, Берген, Нарвегія · Кай Орам (Мазартэум, прафесар універсітэта), Зальцбург · Вольга Павук (YouTube канал «Рудабельская паказуха»), Вільня, Літва · Павел Падаляк (Спецыяліст), Менск · Серафіма Парланд, Хельсінкі · Міхаіл Прах, Варшава · Юлія Працэнка, Вроцлаў · Андру Прус, Польшча · Міхаіл Прыб, Штутгарт, Германія · Кацярына Прымак, Беласток · Тыіна Пулкінен, Хельсінкі · Уладзімір Пыльчанка (Адвакат), Вільнюс · Антон Пянькоўскі (Агенцтва еўраатлантычнага супрацоўніцтва), Варшава · Вікторыя Пінчук, Латвія · Антон Раднянкоў, Варшава · Каця Раецкая (Медыяпрадзюсэр), Еўропа · Дар’я Рублеўская, Варшава · Алеся Руднік (Даследчыца, паліталагіня), Стакгольм · Каця Румянцава (Беларускае аб’яднанне RAZAM e.V.), Берлін · Святлана Рыгер, Штутгарт · Ілля Рытаў-Ключэня, Познань · Андрэас Рытэнауэр, Берлін · Ніклас Рёрынг, Германія · Крысцьян Саварi (Намеснік мэра па культуры і памяці), Кутанс · Яўгенія Самусь, Нью-Ёрк · Юлія Сандамірская (Прафесар), Цюрых · Анна Сапсанава, Варшава · Таццяна Сафонава, Варшава, Польшча · Даніэла Соса, Галівуд, Фларыда · Сяргей Стальмакоў, Польша · Алена Станкевіч · Дар'я Стэльмакова, Кёльн · Бара Сцепанукава (Студэнтка), Чэхія · Дар'я Сямчук (Мастачка), Варшава · Аляксандра Таўгер, Прага · Сафія Токар (Працаўніца культуры), Чэхія · Бербель Тройтлер, Саюз 90/Зялёныя Прыгніц, Грос Брэзэ · Вільфрыд Тройтлер, Грос Брэзэ · Роза Турарбекава (БААН, сябра Рады), Літва · Валерыя Уласік (Журналістка, рэдактарка), Вільнюс · Лілі Фогельзанг, Штутгарт, Германія · Анастасія Фралова, Гданьск · Б'ярке Фрыбург (PROSA - прафсаюз IT, арганізатар), Капенгаген, Данія · Андрэа Фрёліх, Бенінген · Рэгіна Фукс (студэнтка), Вена · Аліна Фядзюшэнка, Вялікабрытанія · Юстына Фінк (100xСалідарнасць), Лейпцыг · Ханна Фітшэн, Германія · Крысцінэ Фішэр (Музыка стагоддзяў), Берлін · Ірына Хамрэнка-Ушакова, Польшча · Мария Харитончик, Польшча · Франчэска Хельм (Падуанскі ўніверсітэт), Падуя · Таццяна Хоміч (FreeBelarusPrisoners - Асацыяцыя сваякоў палітычных зняволеных і былых палітычных зняволеных), Парыж · Мойца Хроват, Славенія · Джон Хэлд, Берлін, Германія · Анатоль Хіневіч (Асацыяцыя палітвязняў Беларусі), Вільня · Вольга Церашкова-Някрасава (Рэпарцёр), Варшава · Андрэас Цюльке (Група Чарнобыль), Гамбург · Леў Чабатароў, Берлін · Аляксандр Чарнуха (Незалежны журналіст, пісьменнік), Варшава · Аліна Чарніковіч, Польшча · Эва Чыж, Польшча · Ганна Шаркоўская (Праектны менеджар-кансультант), Гданьск · Сафія Швіцэр, Берн · Др. Андрый Шматуха (Украінскі канадзец), Таронта, Антарыа, Канада · Міхаэла Шофер, Дрэздэн · Вольга Шпарага (Філосафка, FernUni у Хагене), Хаген, Германія · Катарына Тары Штааке, Вінзэн · Аннелен Штрасбургер, Германія · Анастасія Шу, Варшава · Руслан Шульга, Парыж, Францыя · Францыска Шульц, Берлін · Арцём Шышкоў, Берлін · Карл-Гайнц Шёльцэль, Хайдэнау · Алесь Юруць, Вільня, Літва · Андрэй Ягораў (Каардынацыйная рада, дэлегат), Варшава · Марына Якубовіч (Універсітэт Моцарта, Зальцбург), Зальцбург · Губертус Янсэн (Настаўнік), Нідэрланды · Юлія Яскевіч, Польшча
Былыя палітычныя зняволеныя
- • Наталля Ганчарэнка, Варшава
- • Ірына Тарасава, Вільня
- • Вячаслаў Смірноў
- • Уладзімір Грыгор’еў (Рабочы), Варшава
- • Мазлум Шахін (Студэнт), Стамбул
- • Аляксандр Бабко, Вильнюс. Літва
- • Генадзь Смірноў, Вроцлаў
- • Алесь Папковіч (Мастак, музыка), Польшча
- • Сяргей Коршун (Вядучы канала «Не Беглы»)
- • Ігар Лаптановіч, Швейцарыя
- • Ілля Міронаў (Актывіст), Вільня, Літва
- • Віталь Пракапчук, Вроцлаў
- • Бабiч Аляксандр, Берасце
- • Дзмітрый Міхайлаўс, Латвія
- • Руслан Валюк, Вроцлав
- • Ольга Філатчанкава, Еўропа
- • Леанід Судаленка (ПЦ "Вясна", юрыст, праваабаронца), Вільнюс
- • Яна Жураўлёва, Польшча
- • Ілля Салей (Адвакат), Варшава
- • Анфіса Ланно, Прага
- • Левон Халатрян, Варшава
- • Ксенія Луцкіна, Берлін
- • Наталля Дуліна, Вільня
- • Алеся Буневіч, Польшча
- • Кіра Баярэнка, Польшча
- • Дарʼя Юрышчава, Марсэль, Францыя
- • Вольга Гарбунова (Былая палітзняволеная, грамадская дзяячка), Літва
- • Уладзімір Калач (гурт Irdorath), Берлін
- • Марыя Бабовіч (Былая палітзняволенная, праваабаронца), Варшава
- • Алана Гебрэмарыям (Каардынацыйная рада, дэлегат, былая палітзняволеная), Варшава, Польшча
- • Вольга Лойка (Журналіст, былы палітвязень), Варшава